عباس: متون رجالی، و نیز در کافی، دربارۀ عباس نوشته اند: او از
طلقاء، ضعیف و ذلیل بود.- هرگز خیری از او دیده نشده- به قدری که به
ناودان خانه اش اهمیت داد، یک دهم آن را دربارۀ حقوق حضرت فاطمه و حقوق
علی علیهما السلام، اهمیت نداد. و... و بهتر است همۀ این مسائل دربارۀ
عباس را یکجا در «معجم رجال الحدیث» ذیل عنوان «عباس بن عبدالمطلب» مطالعه کنید.
عبدالله بن عباس: دربارۀ او احادیث مدح و احادیث ذمّ وارد شده است، آنچه دربارۀ او مسلّم است موارد زیر است:
1- او در خدمت امیرالمومنین علیه السلام و از یاران ردیف اول آنحضرت بود.
2- امام حسن و امام حسین علیهما السلام را دوست می داشت.
3- از آن چهار نفر که درحدیث آمده نبود.
4- از آن همه حدیث که در مدح او آمده، از هیچکدام بر نمی آید که او به
ولایت علی علیه السلام معتقد بوده و شیعۀ ولایتی بوده است. هرگز رفتار و
گفتاری از او صادر نشده که به ولایتی بودنش دلالت کند.
5- او به امامت امام سجاد و امامان بعد از او معتقد نبود و با امام سجاد و
امام باقر علیه السلام به طور همزمان، درگیر بود. باید از کسانی که او را
تایید می کنند پرسید: او که با امام سجاد علیه السلام معاصر بود با حدیث «مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً» چه می کرد؟ او هیچ حدیثی از امام سجاد علیه السلام، بل از امام حسن و امام حسین علیها السلام، نقل نکرده است.
6- شهرت او به عنوان راوی حدیث، مرهون 530 سال خلافت و حکومت نسلش بود. و همچنین اکثر مدح هائی که دربارۀ او هست.
برخی ها بر عکس فکر می کنند و احادیث ذمّ او را به طرفداران بنی امیّه نسبت
می دهند، در حالی که اولاد او پس از بنی امیّه خلافت کرده اند و می
توانستند ساخته های بنی امیّه بر علیه او را از میان ببرند. و نیز بنی
امیه کمتر از صد سال خلافت کرده اند و بنی عباس نزدیک به ششصد سال. و این
نشان می دهد که اکثر مدایح دربارۀ او، ساختگی است، نه بر عکس. اولادش نیز
برای ادعای خلافت شان، سلسلۀ وصایت درست کردند که به ابو هاشم و پدرش جناب
محمد حنفیّه می رسید.
7- گاهی نیز معتقد بود که علی علیه السلام در فلان کار- نعوذ بالله- اشتباه کرده است. و آنحضرت را معصوم نمی دانست.
اعتقاد به علم غیب و عصمت ائمّه (علیه السلام) از ویژگی های شیعۀ ولایتی است. آیۀ تطهیر به همراه آیه های فراوان، حدیث ثقلین، حدیث منزلت، حدیث طیر، حدیث «خاصف النعل»، حدیث غدیر، و... که همگی مورد اجماع مسلمانان هستند، دلیل شهادت سوم و ولایت هستند.
علاوه بر همۀ این نصوص قرآنی و حدیثی، واقعیت تجربی و عینی و محسوس به طور
اظهر من الشمس موضوع ولایت را اثبات می کند که ائمّه طاهرین علیهم السلام
این همه علم را چگونه به دست آورده اند؟ در کدام حوزه و دانشگاه تحصیل
کرده اند؟ اینهمه تبیین کائنات و هستی شناسی از ذرّه شناسی تا کیهان
شناسی، از حیات شناسی تا انسان شناسی ، تربیت و حقوق و... و... بدون ولایت
و بدون این که «مِن عندالله» باشد، امکان دارد؟ آیا تنها با تعلیم و
تعلّم از همدیگر چنین دانشی حاصل می شود تا گفته شود که علم آنان فقط از
طریق یادگرفتن از رسول خدا بوده است-؟ چرا حقیقت و واقعیت بدین روشنی برای
عدّه ای ملموس نیست!؟! برای این که ابلیس و جریان کابالیسم (= قابیلیسم)
کاری ندارد غیر از تجهیل مردم در این باره.
مردمی که پیرو ابوالحسن اشعری می شوند، اشعری که در مسجد جامع شهر کرسی
گذاشت و بالای آن رفت و با صدای بلند از «اعتقاد به عدل خدا» توبه کرد[3]،
می توانند از اعتقاد به ولایت نیز توبه کنند که کردند «إِلَّا ثَلَاثَةً أَوْ أَرْبَعَة». مردمی که به عدالت خدا معتقد نیستند، می توانند به آسانی به ولایت علی معتقد نباشند.
انکار ولایت آرزوهای بزرگ عدّه ای را برآورده می کرد که اگر ولایت را انکار نمی کردند نمی توانستند 650 سال امپراتورانه خلافت کنند.
و نیز اگر افرادی از بنی هاشم ولایت را انکار نمی کردند نمی توانستند با
وصایت های ساختگی مدعی امامت شوند و قیام کنند. هر کسی هوس خلافت داشت
منکر ولایت می شد؛ مورخین نوشته اند: وقتی که عمر بن خطاب به دعوت
مردم بیت المقدس به سفر فلسطین رفت، عباس بن عبدالمطلب را نیز به همراه
خود برد. عمر قد طویل و سیمای نازیبا داشت اما عباس خوشمنظر بود. در بین
راه به هر آبادی می رسیدند (و نیز در خود بیت المقدس) مردم گمان می کردند
که خلیفه عباس است و بر او سلام و تعظیم می کردند. عباس در قالب شوخی- که
همیشه حرف دل را با شوخی می گویند- به عمر گفت: ببین من در نظر مردم بیش
از تو به خلافت سزاوارم. عمر گفت: ساکت باش آن که بیش از من و تو به خلافت سزاوار است کسی است که در مدینه مانده است، یعنی علی علیه السلام.
مقصود عمر این بود: تو هوس خلافت داری لیکن نمی دانی که اگر بنا باشد دیگری خلیفه شود، آن علی است نه تو، پس هوس بیهوده نکن.
در طول تاریخ اسلام هر کس هوس خلافت داشته، یا احتمال می داده (ولو احتمال
ضعیف) که ممکن است روزی خودش یا فرزندانش به خلافت برسند، هم سعی در
انکار ولایت کرده و هم در ترویج انکار آن، کوشیده است. علاوه بر «قدرت»ها و
آنان که قدرت امپراتوری را در دست گرفتند، آرزو کنندگان قدرت[4] نیز بر
سر ولایت کوبیدند. و این شگفت است که با اینهمه سرکوبی
باز رشته ای از اعتقاد به ولایت همیشه در میان امت ماند و ماندگار شد. و
این «بقاء در برابر قدرت ها و آرزو کنندگان قدرت»، یک اعجوبۀ تاریخ است که
نمونۀ دوم ندارد، و شگفت ترین شگفتی های تاریخ است.