به این معنی که جهان مسیحی، در صدد انتقامجویی برآمد، آن هم از راه رخنه در دیگر سرزمینها و مملکتهای اسلامی، که یکی از ظاهرالصلاح ترین این رخنه ها همان است که به دست گروهی وسیع از مستشرقین عملی شده است.
در تألیفات آنان-به تناسب اقلیم مختلف اسلام- مسائلی تزریق شده است، یا از مسائل و مفاهیم و احکام و فلسفه اسلام به گونه ای برداشت شده است که بیشتر در جهت تحریف اسلام بوده است-دانسته یا ندانسته- یا بی اهمیت نشان دادن آن،یا تجزیه آفرینی در جامعه های اسلامی،یا تجزیه آفرینی های داخلی در یک جامعه، یا تقطیع ذهنی دادن به نسلهای مسلمان و تشتت آفرینی در ذهنهای توده های قرآنی، یا واداشتن ملتها به توجه افراط آمیز به دوران باستانی گذشته به منظور انصراف یافتن از دین زنده و متعهد اسلام.
چنانکه مقداری از کارهای-به اصطلاح- محققانۀ آقایان برای آن بوده است که استعدادهای ممالک شرق را سرگرم چنین کارها و نسخه بدل پیدا کردنها بگذارند، تا به جای آنکه به نوترین داده های علم و تجریه بیندیشند، به کهنه ترین نسخه بدلهای فلان جنگ یا دیوان مدایح فلان خان و حاکم عشق بورزند.
اگر مجموعۀ کتب و مقالات و دروسی را که به وسیلۀ مستشرقین تألیف و تهیه و القا شده است، و آنچه در مجلات محلی آنان یا مجلات جهانی آمده است، و آنچه در دایرة المعارفها نشر یافته است، و آنچه-به نام تحقیق- دربارة اسلام یا یکی از فِرَق آن تحریر شده است، و آنچه به عنوان درس در کلاسهای مربوط به علوم شرقی و اسلامی و زبان عربی گفته شده است، و آنچه مستشرقان و اسلامشناسان وابسته به وزارتهای امور خارجۀ کشورهای مسیحی، یا غیرمسلمان برای مأمورین خود در کشورهای اسلامی تألیف کرده اند، اگر این مجموعه گردآوری شود و با خوداسلام و منابع و مآخذ اسلام و واقعیات اسلام و تاریخ اسلام و حقایق سره تشیع مطابقت داده شود و نقدی تطبیقی در مورد اینهمه به عمل آید، آنگاه معلوم خواهد شد که «مستشرقین چه کرده اند؟».
در مورد برخی اندک از اینان که احیاناً روح علمی داشته اند خالی از هرگونه غرض دیگر، باز کارپذیرفتن آرائشان، چنانکه اشارتی رفت،مشکل است. و از نظر اصول علمی پذیرفتن نظرات آنان-بدون تایید مآخذ موثق خود اسلام- غیر علمی است،زیرا برسر راه آنان ، در فهم درست و بی شائبۀ کلیت دستگاه اسلامی موانع چندی است که کارشان را از داشتن صورت نهایی و برخورداری از صحت و اطمینان کامل محروم می سازد. برخی از محققانی که در سالهای اخیر به نقد آثار مستشرقین برخاسته اند به این موانع پی برده اند و بدانها اشاره کرده اند.
از جمله محقق عرب،دکتر مصطفی السباعی-پس از ذکر شرحی طولانی درمسئلۀ مورد بحث- می گوید:
بیشتر غربیانی که به مباحث شرق و اسلام می پردازند، تا هم امروز، یا از کشیشان و رجال دین یهود و نصارایند که قصدشان تحریف اسلام و بد معرفی کردن آن است، یا از رجال استعمارند که قصدشان ایجاد آشوب فرهنگی است در سرزمینهای اسلام و ناهموار جلوده دادن چهرۀ تمدن اسلامی در نظر خود مسلمین. بحثهای اینان همواره با پدیده های زیر همراه است:
1-سوء ظن و کج فهمی نسبت به هرچه مربوط به اسلام است و اهداف و مقاصد اسلام.
2-سوء ظن به مسلمین و علما و بزرگان اسلام
3-نشان دادن جامعۀ اسلامی در هر عصر، بویژه عصر اول، به صورت جامعه ای از هم گسسته که خودخواهی بر رجال و بزرگان آن مسلط بوده است.
4-نشان دادن تمدن اسلامی به صورتی که با واقعیت فاصلۀ بسیار دارد، برای سبک جلوده دادن آن و اثار آن.
5- ناشناختن طبیعت جامعۀ اسلامی و جهل به حقیقت آن، حکم کردن دربارة اسلام از روی اخلاق و آدب مردمان و سرزمینها.
6-تأویل نصوص اسلامی بر طبق پیشداوری های خود،سپس حکمروایی کردن خود سرانه در مورد همان نصوص بر پایۀ همان پیشداوریها.
7-تحریف عمدی نصوص اسلامی در موارد بسیار و برداشت نادرست در موارد غیر قابل تحریف.
8-خودسرانه حکم کردن درباره مآخذ، مثلا با استناد به کتب ادبی در تاریخ حدیث قضاوت کردن، و با استناد به مآخذ تاریخ عمومی در تاریخ فقه حکم دادن، یا مطلبی را که دَمیری در«حیاه الحُیوان» نقل کرده است صحیح فرض کردن و روایت مالک را در«اُلمُوطَّأ» تکذیب نمودن...
«اَلسُّنَّه» -تألیف دکتر مصطفی السّباعی/366
باید وجه نهمی را نیز بر وجوه هشتگانۀ بالا افزود:
9- بطور کلی ایجاد احساس حقارت در مردم شرق، از طریق بی ارزش نشان دادن مبانی فرهنگی و اخلاقی و اعتقادی و تاریخی شرقیان و کوشش در راه شیفتگی خلقهای مسلمان نسبت به تمدن مصرفی غرب به خاطر تبدیل مجموعۀ شرق به یک بازار مطیع و سربراه مصرف.
حماسه غدیر –استاد محمدرضا حکیمی ص236-239
خاورشناسان دانش را از شیوخ و اساتید علم فرانگرفته اند، بلکه طفلانه با دانش روبرو شده اند و همچون کودکان جست و خیز کرده اند، و هرچه آموخته اند از کشیشان آموخته اند، زیرا مغز خویش را از پاره ای خیالهای آشفته و خوابهای پریشان آکنده اند و پنداشته اند که چیزی می دانند. هریک از ایشان چون به آموختن یکی از زبانهای شرقی پردازد، یا از آن زبان، چیزی ترجمه کند، سخت دچار اشتباه و خبط می شود. و هرچه را نفهمد از پیش خود و به دلخواه خود جور می کند. و هرگاه در دوجانب مسئله ای مردّد ماند حدس می زند و نتیجه حدسش، ترجیح جانب مرجوح و نامناسب موضوع است.
احمد فارسُ الشّدیاق«الامامُ الصّدق» ج3/384-385
... دولتهای استعمارگر به همان اندازه که به کارشناسان نظامی و اقتصادی نیازمند بوده اند دانشمندانی نیز لازم داشته اند که از فرهنگ و زبان و سرشت و خوی مردم سرزمینهای تابع و مورد نظرشان خوب آگاه باشند، تا کار اداره و بهره برداری از این سرزمین ها را آسان کنند. ...
... در اینکه ایران شناسی همچون رشته های دیگر شرق شناسی در غرب اصلاً به اقتضای نیازهای سیاسی و نظامی و اقتصادی دولتهای استعمارگر پیدا شده و هدف فوری آن خدمت به مصالح آن دولتها بوده است، مشکل بتوان تردید کرد.
... دورۀ رونق شرق شناسی، یعنی قرن نوزدهم، روزگار هجوم استعمار به شرق بود و نمی توان گفت که در آن روزگار و در محیطی که شیوه های فکری مشرب تحصّل(پوزیتیویسم) و اصالت عمل(پراگماتیسم) و جز آن، روح و جهت فعالیتهای علمی را معین می کرد،شرق شناسان اروپایی جز عشق به شرق و دانش پروری انگیزه ای نداشتند. ...حقیقت آن است که شرق شناسی در دامن استعمار اروپایی پرورده شد.
دکتر حمید عنایت،مقاله«سیاست ایران شناسی»-نگین،سال هشتم شماره 89
دکتر سید حسین نصر:
گرچه در طی قرن گذشته، دانشمندان مغرب زمین مطالعات زیادی دربارۀ جوانب مختلف اسلام و تمدن اسلام انجام داده اند، اما اکثر این آثار با نهایت تعصب و غرض انجام گرفته و کوشش در تحریف اسلام در آنها دیده می شود.
مقدمه کتاب«شیعه در اسلام» تألیف علامه طباطبایی-مقدمه