کشف مهمتر او در علم نجوم این بود که همه کرات سماوی من جمله ثوابت از خودشان اشعه نوری دارند و فقط کره ماه است که روشنایی خود را از خورشید دریافت میکند. همین کشف او بود که او را به کشف مسئله طبیعی دیگری که یک نوع انقلاب علمی بود رساند. او با این کشف اخیر، نظریه دو دانشمند بزرگ اهل اسکندریه یعنی اقلیدس و بطلمیوس را نقض کرد. دو دانشمندی که او میبایست از بد روزگار نظریه آنان را به اجبار اشاعه دهد تا در دوران پیری بتواند امرار معاش کند.180
او همان کسی است که تئوریهای اقلیدس و بطلمیوس (که اینان خود دو ستون دانش هلنی به شمار میروند) را در نقاط حساسش نقض کرده است. اقلیدس و بطلمیوس معتقد بودند که شعاعها از چشم خارج شده به اجسام برخورد میکنند و یا سبب دیدن اشیا میشود. هیثم تشریح کرد که این ادعا غلط است و گفت «شعاعی که از چشم خارج میشود سبب دیدن اجسام نمیشود بلکه جسم مورد دید است که شعاعش به چشم میتابد و به وسیله بدنه شفاف (عدسی) چشم معکوس میشود» با کشف این واقعیت فیزیکی بود که او تمام دانش دوران یونان قدیم را در مورد مظاهر نور پشت سر گذاشت. او قانونی را کشف کرد که با آزمایشهای مختلف صحت آن به اثبات رسید.181
... اگر ماه به خودی خود نور نداشته باشد و نورش را از خورشید دریافت کند چگونه ما گرفتگی به وجود میآید؟ این سوال نجومی او را متوجه سایه انداختن یک جسم بر اثر جسم دیگر نورانی محیط، کرد. پس از آن برای خودش مرکز نور ساخت و به آزمایشهای سیستماتیک مختلفی که برایش ارزش علمی داشت پرداخت و این نوشتهاش را «درباره طبیعت و خواص به وجود آمدن سایه» نامید.182
او اولین کسی است که دوربین جعبهای یک سوراخه ساخت ـ مدل اولیه دوربین عکاسی ـ و با آن به آزمایش نیز پرداخت. این جعبه یک سوراخه پخش مستقیم اشعه نور را ثابت میکند. با چشم خود میبیند ولی باور نمیکند که چگونه این آزمایش، محیط را در صفحه مقابل معکوس نشان میدهد. او همان روش آزمایشی را انجام داد که بعدها لئوناردو داوینچی نیز آن را به کار برد.
او دلیل شکستن نور را به وسیله چیزهای مختلف مانند هوا یا آب کشف کرده و شرح داده است و به این ترتیب ضخامت جوی را که کره زمین را احاطه کرده است دقیقا 15 کیلومتر حساب میکند.
حسن بن هیثم به بررسی هاله اطراف کره ماه و شفق و همچنین رنگین کمان که ارسطو در شرح علت فیزیکی آن درمانده بود میپردازد. او معلومات خود را در مورد وسایلی که با عدسی و نور مربوطند به کار برد و انعکاس آینههای مقعر با برشهای کروی و مخروطی را مطالعه و محاسبه کرد و قانون نورافکن را کشف کرد.182
او نه تنها تاثیر حرارتیِ محل تقاطع نور و بزرگ نشان دادن آینههای مقعر را مورد آزمایش علمی قرار داد بلکه همچنین این تاثیرات را نیز در مورد ذره بین بررسی کرد. او اولین عینک را برای خواندن اختراع کرد.183
حسن بن هیثم در کتاب «گنجینه نور و عدسی» هر گونه مسائل عدسی و نور را که بعدها از راجر بیکن انگلیسی (1219 تا 1294 میلادی) تا ویتلیوی مجارستانی مورد مطالعه قرار دادهاند پایه گذاری کرد. 184
لئوناردو داوینچی ایتالیایی که مدعی اختراع دوربین عکاسی و پمپ آب و هنر تراشکاری و اولین هواپیماست به طور چند جانبه تابع دانشمندان اسلامی بوده است و قابل اثبات است که شدیدا تحت تاثیر کتابهای علمی و آزمایشهای حسن بن هیثم قرار داشته است.184
یوهانس کپلر در آلمان در اواخر قرن 16 میلادی موقعی که قوانین فیزیکی را که بر اساس آن دوربین گالیله ستارههای تا آن زمان ناشناخته را به پیش چشم نزدیک کرد مورد بررسی قرار میداد متوجه شد که کارهای گالیله و قوانینش در سایه کشفیات حسن بن هیثم انجام گرفته است.184
حتی امروز مسائل فیزیکی و ریاضیای که او به کمک معادله چهار مجهولی حل کرد و قدرت ریاضی او را نشان میدهد مسائل الحسن نام دارند. مثلا محاسبه کردن نقطهای در یک آینه فضایی که از آن نقطه یک جسم از فاصله معینی به سوی تصویر معینی منعکس میشود.184
دستاوردهای کندی