«...چنین استنباطی فقط در صورتی که تقسیم انسان ها به انواع زیستی از اختراعات شبه علمی جدید نمی بود و اصطلاحات آریا( ariya) و آریان( aryan) نیز به همان معنای واقعی به کار می رفتند ممکن بود منطقی باشد. سردرگمی و به هم ریختگی میان اصطلاحات آریا (ariya) و آریان (aryan) از نمونه های خاص و حاد نا به هنگامی (anachronism) و حاصل کاربرد نابجای مفاهیم تاریخی از سوی کسانی است که منابع باستانی را ورای مفاهیم واقعی شان تحریف کردند و از آنها به منظور اعتبار بخشیدن به اسطورۀ آریایی در ایران و جاهای دیگر سوء استفاده کردند. (ariya) آریا چنان که دیدیم، عنوان قومی و خاص گروه نسبتاً محدودی از مردمان عهد باستان بود که فرهنگ و زبان مشترکی داشتند و فقط در مناطق میان شمال هند تا فلات ایران می زیستند و این خطاب به ویژه هیچ بخشی از مردمان اروپایی یا غربی را در بر نمی گرفت. »
«اصطلاح جدید آریان (aryan) اگرچه حسب ظاهر از کلمۀ آریا مشتق شده، اساساً نوعی دسته بندی نژادی و محصول سدۀ نوزدهم است و حاصل مفهوم سازی های عمیقی است که به واسطۀ پیشرفت های علوم جدید، خصوصاً زبانشناسی و داروینسیم، میسر شدند. این اصطلاح جدید به جای توجه صرف به پارسیان، مادها، سکاها و غیر ه هندی ها، ایرانیها و اروپاییان را تحت لوای یک گروه نژادی وسیع یکپارچه کرده و بدان ها خصوصیات زیستی و روان شناسانۀ ویژه ای بخشیده است. اما این همۀ ماجرا نیست وچنین تعبیر نابجایی مانع از آشکار شدن و بیان این واقعیت شده است که از اصطلاح موجود آریا به سود تبیین تفکر جدید آریان بهره برداری شده است.»
«از مجموع 30 هزار لوح مکشوفه در حفاریهای تخت جمشید، هیچکدام به فارسی نوشته نشدند، بلکه بیشتر آنها را به عیلامی و اندکی به آرامی نوشته اند، یعنی به زبان مردمی که در گفتار آریایی گرایان سامی محسوب می شوند. تأثیرونفوذ مردمانی از این دست (اکدی، آشوری، مصری و غیره) در ویرانی های آثار معماری هخامنشیان و ساسانیان به چشم می خورد. افزون بر این، سالنامه های آشوری حتی به حضور اعراب در فلات ایران در سدۀ هشتم پیش از میلاد اشاره می کنند، موضوعی که با افسانۀ خلوص نژادی،منحصر بودن فلات ایران به آریانها (aryans) و منازعات همیشگی میان آریانها و سامی ها در تضاد است. به این ترتیب، این نشانه ها از وجود معجونی پیچیده حکایت میکنند. دیدگاهی که باور دارد تاریخ بر اساس مبارزات نژادی آگاهانۀ مردم شکل گرفته است، واقعیت تاریخی ساده، اما تعیین کننده ای را نادیده می گیرد که روابط میان ایرانیان و “همسایگان سامی”شان با امواج مهاجرتی و مناسبات طولانی دو پیچیده، آمیزشها و داد و ستدهای فرهنگی، زبانی و معنوی مشخص می شود؛ چنان که حتی قسمت غربی امپراتوری ساسانی، یعنی عراق که جمعیتی غیرآریا داشت، “دل ایرانشهر” خوانده می شد، عنوانی که برای آریایی گرایان چندان چنگی به دل نمی زند. ورای واقعیاتی که بدان ها اشاره شد، بازسازی حتی تصویری تقریبی از دورنمای قومی، زبانی و فرهنگی چه رسد به نژادی ایران پیش از هخامنشیان، اگر نه غیرممکن، بسیار دشوار است. شواهد مادی اندکی در اختیار داریم و هنگامی هم که چنین شواهدی در دسترس باشند، معمولاً عرصۀ تعبیر و تفسیرهای چندگانه باز است و طیفی از متخصصان (زبان شناسان، باستان شناسان و مورخان) با زبان و روش هایی با آنها کار می کنند که هر یک برای دیگری به شکل متقابل غیرقابل فهم اند. یگانه امر مسلمی که در اختیار ماست، تعلق زبان فارسی به خانوادۀ زبان های هندواروپایی است، اما استفاده از این موضوع برای نتیجه گیری در خصوص قومیت ها، مهاجرت ها، علامت گذاری روی نقشه های بزرگ یا ادعای اینکه ایرانی ها به گونه ای باورنکردنی بیش از مثلاً عراقی ها یا ترکان به آلمانی ها شبیه اند مطلقاً مهمل و بی اساس است. نتایج تجزیه و تحلیل های تطبیقی واژگان، مطالعۀ دست ساخته های ناشناخته و تلاش برای استفاده از این اجزای اندک به منظور طرح روایتی کلان از مهاجرت و خویشاوندی موضوعی پرسش برانگیز است»
«با مطرح شدن اصطلاح آریان (aryan) و بعدتر آریایی در آثار کسانی چون کرمانی، رضازاده شفق و پیرنیا، معنای اصلی آریا (ariya) به معنای ایرانی به انحراف گرایید و از میان رخت بربست. منطقی است که آریایی در ایران جدید نه یادآور ایران یا ایرانی است و نه اشاره ای به یک خانوادۀ زبانی و فرهنگی دارد، بلکه منحصراً چونان نشانه ای از پیوند به اصطلاح نژادی ایرانیان با اروپاییان یا دست کم تقابل با اعراب/سامیها به کار رفته است. همۀ منابع مذکور از تمامی جهات وامدار این دیدگاه اروپایی قرن نوزدهمی اند. از طریق پیوند دادن عنوان باستانی آریا (ariya) با آریان جدید (aryan) به گونه ای موجه و مشروع راهبردی نو برای مرزبندی هم زمان نژادی با اعراب و ترکان و وابستگی نژادی با اروپاییان برای پیوند با موفقیت ها و دستاوردهای آنان چیزی که در این مقاله بی جاسازی خوانده شده است از طریق استناد به منابع عهد باستان فراهم آمد. هدف امروزی به کارگیری اصطلاح آریا (ariya)در مشروعیت بخشی به آریایی گرایی ایران هدفی صرفاً سیاسی است. درک اینکه چرا آریایی گرایی از چنین استقبال پرشوری در ایران برخوردار شد نیازمند نگاهی دقیق تر به نوع ناسیونالیسمی است که در نیمۀ دوم سدۀ نوزدهم در میان نویسندگان و منورالفکرهای تجددگرا شکل گرفت و سپس به ایدئولوژی رسمی دورۀ پهلوی تبدیل شد.»
«این باور “مبتذل آریایی گرایی ” در وجوه مختلف زندگی روزانه در ایران جاری و ساری است و در فرهنگ عامه، ادبیات و نمایشات نمادین به وفور به چشم می خورد. در حقیقت، گفتمان آریایی گرایی به جزئی مستحکم در هویت ایرانی و درک ایرانیان از خود تبدیل شده و بی هیچ قید و شرطی تجسم عینی آن به شمار می رود. گفتمان آریای یگرایی در اروپا نخست به مثابه دستاوردی زبان شناختی و سپس در جایگاه انسان شناسی نژادی تاریخ پرهیاهویی را پشت سر گذاشته است. صرف نظر از ردای علمی آن، این گفتمان بیشتر به شکل ابزاری سیاسی برای منکوب کردن دیگران به کار رفته است. گفتمان آریای یگرایی در نهایت با حماقت های مرگبار آلمان نازی به اوج خود رسید. این گفتمان در ابتدا طی نیمۀ اول سدۀ بیستم و زمانی که یک گفتمان ملی گرایانۀ افراطی در تلاش برای هدایت مواجهۀ ایران با اروپا و جریان تجدد خواهی بود در ایران پدیدار شد. پاسخ این حرکت به چالش های آن زمان به شکلی بنیادین فاقد انسجام بود: جنبش مذکور تصویری آرمانی و بر باد رفته از ایران پیش از اسلام ترسیم کرد که نشان می داد ایرانیان ذاتاً ملت بزرگی بودند و مقدر بود تا کارهای بزرگی را به سرانجام برسانند، اما اعراب و اسلام راه آنها را به سوی شکوه و عظمت مسدود کرد. عربها به سپر بلاهای راحت و بی دردسری تبدیل شدند که می باید از هر نظر برای تمامی ضعفها و کاستی های ایران ملامت شوند. در این چارچوب، از گفتمان آریایی گرایی همچون مائده ای آسمانی استقبال شد. تضاد و دوقطبی سازی میان نژادهای آریان (aryan) و سامی با گسترش عرب ستیزی نژاد پرستانه همخوانی داشت و امکان قرائتی ساده انگارانه از تاریخ را بر مبنای خطوط نژادی فراهم آورد و از همه مهم تر این باور را به ملی گرایان ایرانی بخشید که از نظر نژادی با اروپاییان برابرند و همۀ اینها مهر تأیید علوم اروپایی را بر پیشانی خود داشتند. عقدۀ حقارت ناسیونالیست های ایرانی و فقدان ذهنیت رهایی از سلطۀ استعمار امکان درونی سازی پیشداوری ها و قضاوت های متعصبانۀ اروپاییان علیه اسلام و شرق را میسر ساخت که به پدیدۀ خود شرقی گرایی انجامید. و سرانجام، بستۀ مفهومی آریانیسم زمینۀ شکل گیری موانعی تودرتو در مقابل پرسش از دلایل ضعف و نابسامانی های ایران را نیز پدید آورد.
این همان تفکر بی جاسازی یا توهمی بود که در چارچوب آن، ایران در واقع عضوی از خانوادۀ اروپاییان محسوب می شد و فقط از روی تصادف به خاورمیانه پرتاب شده بود.»